İstatistiklerle Rusya Enerjisi

Kategori: ANALİZLER
04 Nisan 2007
By YDH
14732 görüntülenme

İstatistiklerle Rusya Enerjisi YDH

SAAF-Rusya’nın enerji hatlarına ilişkin Enerji Enformasyon Yönetimi (EIA) tarafından hazırlanan raporu Murat Erduran – Furkan TORLAK çevirdi

SAAF-Rusya’nın enerji hatlarına ilişkin Enerji Enformasyon Yönetimi (EIA) tarafından hazırlanan raporu Murat Erduran – Furkan TORLAK çevirdi.

Arka plan

2004 yılında petrol ihracatı sayesinde tüm diğer G8 ülkelerinin ortalama büyüme oranlarını aşarak Rusya GSMH 7,1 büyüme kaydetti. Böylece Rusya altı yıl üst üste ekonomik büyüme kaydetmiş oldu. Bu durum son beş yıldır özellikle enerji ihracatlarıyla desteklenmekte…

Rus ekonomisi petrol ve doğalgaz ihracatına çok fazla bağımlı olduğu için dünya fiyatlarındaki dalgalanmadan etkilenmektedir. Petrolün fiyatı bir dolar arttığı zaman bütçe gelirleri GSMH’nin yüzde 0,35’i oranında artıyor. Rus hükümeti 1 Ocak 2004 tarihinde petrol pazarındaki volatiliteye karşı bir istikrar fonu oluşturdu. Bu fon 2005 sonunda 52 milyar dolara ulaşarak ülkenin GSH’sinin yüzde 7’sini oluşturdu. Petrol, doğalgaz, metaller gibi hammaddeler Rusya’nın ihracat gelirlerinin üçte ikisinden daha fazlasını oluşturmakta.

GSMH’nin yüzde 25’ini oluşturan petrol ve gaz sektörü nüfusun yüzde birinden azını istihdam ediyor. Rus hükümeti, hammadde ihracatına bağımlılıktan kurtulmayı bir öncelik haline getirdi. Enerji sektörünün ulusallaştırılması yüzünden Rusya petrol ve doğal gaz üreticileri liberal pazarda Batı Avrupa ve Kuzey Amerika politikalarıyla uyum sağlamakta zorluklar çektiler.

Kremlin politikası yüzünden enerji sektöründe devletin etkisi artmakta… Petrol ihracat vergileri önemli ölçüde arttığı için petrol arama faaliyetleri geriliyor. Rus kitleri Gazprom, Trasneft ve Rosneft yasal olmayan yollarla Yugaskneftegaz gibi özel petrol ve doğal gaz şirketlerinin ilerlemesini engelliyor.

Petrol:

“Petrol ve Gaz Dergisi”ne göre Rusya’nın çoğu Batı Sibirya’da Ural dağlarında ve Orta Sibirya platosu arasında 60 milyar varil kanıtlanmış ve dünyanın keşfedilmemiş en büyük petrol havzasını oluşturan 67 milyar varil olası petrol rezervi var.

Üretim:

80’li yıllarda batı Sibirya’da günde 12,5 milyon varile kadar üretim yapılıyordu. 91 yılında Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra bu oran yarıya düşerek günde 6 milyon varil seviyesine kadar indi. Bunun nedenleri arasında zorunlu devlet üretim artışları yüzünden ülkenin en büyük havzalarının tükenmesi ve Sovyet Merkezi Planlama sisteminin çöküşü gösterilebilir.

1999 yılında bir değişim yaşanarak Sovyetlerden sonraki özelleştirmeler sayesinde üretimde ucuzlama sağlandı. Dünya petrol fiyatlarının artışı, eski petrol sahalarının yenilenmesi ve rublenin devalüasyonu petrol ihracatındaki artışları sağladı.

Daha sonra artan üretim 2004 yılına kıyasla yüzde 2,5 artarak 2005 yılında günde 9,5 milyon varile çıktı. Bu sayede Rusya, Suudi Arabistan’ın arkasından Dünya’nın en büyük ham petrol üreticisi oldu.

İyi sismik veri eksikliği ve son on yılda potansiyel havzalarda araştırma yapılmaması yüzünden kısa dönemde Rusya’nın petrol üretimi hakkında tahminler yapmak çok zor. 2006 yılında tahminlerin düşük çıkmasının nedenleri arasında üretim ve ihracat gelirleri üzerindeki yüksek vergiler ve yeraltı kaynaklarının mülkiyeti konusundaki kargaşa sayılabilir. Rus sanayi ve enerji bakanlıkları bu yüzden daha önce 2006 yılı için % 4 olan petrol tedarik büyüme oranını % 2-3 arasına düşürdüler. Son 1 yıldır enerji kuruluşları ve yatırımcılar Rusya’daki petrol üretiminde büyüme olacağı konusunda kötümserler.

Önümüzdeki 10 yıl içerisinde büyük petrol sahaları bu büyümeyi sağlayarak eski sahalardaki üretimin azalmasını telafi edecekler. Eski petrol sahalarından Rusya petrol piyasasına ancak günde 0,9–1,5 milyon varil temin edilebilecek.

Önümüzdeki 5 yılda Kurmangazy, Sakhalin adası, Batı Salymskoye, TimanPechora, Prirazlomnoye, Vankorsk ve Komsomolskoye projeleri de devreye girecek ve 2020 yılında ülkenin petrol üretiminin yarısında fazlasını oluşturacaklar.

Petrol dağılımının özel şirketlerden ulusal şirketlere geçişi petrol arama ve gelişme faaliyetlerinin zorlaşmasına neden oluyor. Böylelikle olgun sahalarda sürekli üretim artışı yapılması daha sorunlu hale geliyor.

Rusya’nın Petrol Dengesi

Ham petrolün yüzde 70’i ihraç edilirken yüzde edilirken yüzde otuzu yerel rafinerilere gönderiliyor.

Rusya, günde 1,4 milyon varil Druhba boru hattı ile Orta ve Doğu Avrupa’ya petrol gönderiyor. Beyaz Rusya, Ukrayna, Almanya, Polonya gibi ülkeler Karadeniz ve Baltık denizine çıkartılan petrolden paylarını alıyorlar. Ham petrolün kalanı Karadeniz ve Baltık denizi üzerinden Dünya pazarına çıkıyor ve günde 170 bin varil petrol ise demiryoluyla ihraç ediliyor. Rusya’nın ürün ihracatları fuel oil ve dizel… Bunlar da çoğunlukla Avrupa ülkelerinde ısınma amaçlı olarak kullanılıyor; küçük bir çapta da ABD’ye ihraç ediliyor.

Petrol İhracatı:

Ham petrol ihracatı münhasır olarak Rusya’nın devlet mülkiyetindeki boru hattı tekeline aittir. Ancak Transneft’in sistemindeki dar boğazlar, şirketin ihracat kapasitesinin petrol üreticilerinin ihracat taleplerini karşılamaya yetmiyor. Rusya günde 7 milyon varil ham petrol üretmekle birlikte bu miktarın ancak 4 milyon varil gibi bir oranı ana petrol boru hatları ile taşınabiliyor. Kalanı ise demir yolu ve nehirler üzerinden taşınabiliyor. Alternatif yollarla taşınan günde 4 milyon varillik ürün de çoğunlukla petrol yan ürünlerinden oluşuyor. Ancak bu alternatif ihracat yöntemleri boru hattından daha pahalı ve dünya petrol fiyatları düştüğü takdirde ekonomik geçerliliğini kaybediyor.

Çin’e ise günde 116 bin varil petrol ihracatı yapılıyor.

Boru Hattı Projeleri:

1- Baltık Boru hattı sistemi: Batı Sibirya ve Timan Peçora’dan Finlandiya körfezindeki Primorsk limanına ham petrol taşıyor. Aralık 2001 faaliyete geçti.

2- Kharyaga-Indıga ve Murmansk: Günde 500 bin varil petrol buradan 9 günde ABD’ye ulaşabilecek.

3- Adria Geri dönüş projesi: Hırvatistan’daki Omisalj limanına günde 300 bin varil petrol aktarma kapasitesi olacak.

4- Batı Sibirya- Pasifik Okyanusu Projesi (Taishet – Skovorodino – Prevoznaya Körfezi): Japonlar bu boru hattı projesine 7 milyar dolar yatırım yapacak.

Karadeniz’den Petrol nakliyatı

Bu yolla petrol aktarımı çoğunlukla Novorossiysk limanından günde 1,7 milyon varil oranında yapılıyor. BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) boru hattı da şu anda günde 250 bin varil petrol aktarımı dolayısıyla Novorossiysk limanından tankerle nakledilen petrol oranının azalmasına neden olacak.

Doğal Gaz

Rusya’nın 1.68 trilyon cubic feet tutarındaki gaz rezervleri Iran’ınkilerin iki misli daha fazla… Ancak Sovyet dönemi sonrası üretim yavaşladı. 2008’e kadar sadece %1.3 büyüme öngörülüyor. AB’nin yanında gitgide Türkiye, Japonya ve diğer Asya ülkelerine ihracat artıyor. Ancak Rosneft’in Gazprom ile birleşmede başarısızlık yaşaması ve Lukoil ile rekabete geçememesi, Yukos skandalının da etkileri ile birlikte sektörde sıkıntı yarattı.

1- Yamal-Avrupa: Beyaz Rusya üzerinden Polonya ve Avrupa’ya 1060 milyar cf/yıl (yaklaşık 300 milyar m3) doğal gaz gidiyor.

2- Mavi Akım projesi: İzobilnoye ve Dzhugba’dan Samsun ve Ankara’ya giden 246 mili denizaltından geçen 750 mil uzunluğundaki hattın maliyeti 3,3 milyar dolar tutarında ve mevcut kapasitesi yılda 565 milyar cf (yaklaşık 170 milyar m3). Bu boru hattına yapılacak bir uzantı gazın Ceyhan ve İzmir’de sıvılaştırılmasını sağlayacak.

2003 yılı Mart ayında sözleşme ihlalini öne süren Türkiye gaz nakliyatını durdurdu. Rusya, Stockholm Uluslar arası Tahkim mahkemesine başvurarak 2003 yılı Aralık ayında gaz sevkinin devamını sağladı.

3- Kuzey Trans Gaz Boru hattı: 1300 mil uzunluğu olan hattın 737 mili deniz altından geçmektedir. 2017 yılında tamamlanacak proje, Finlandiya, İngiltere, İsveç ve Almanya’ya doğal gaz taşıyacak.

4- Çin’e Doğal Gaz Projesi: Kovytka doğal gaz sahası Çin’in yılda 700 milyar cf (yaklaşık 220 milyar m3) gaz ithal etmesini sağlayacak.

Rafineriler:

Rusya’nın toplam 41 adet petrol rafinerisi var. Bunlar günde toplam 5.44 milyon varil ham varil çıkarıyor. Günde 2,6 milyon varil de iç pazar için rafine edilmiş ürün tüketimi var.

Dünya’daki doğal gaz rezervlerinin üçte biri Gazprom’a ait. Rusya’nın toplam vergi gelirinin yüzde 25’ini Gazprom sağlıyor.

Kömür:

ABD’den sonra Rusya dünyanın ikinci en büyük kömür rezervlerine sahip olan ülke… 173 milyar tonluk rezervin yüzde 77’si bağımsız üreticiler tarafından işletiliyor. Yıllık kömür üretimi 308,6 milyon ton. Bu rakam 2020 yılına 450 milyon tona çıkacak.

Elektrik:

Rusya’da 440 santral ve baraj var. Bunların 77’si yakıt olarak kömür kullanıyor; ayrıca 31 nükleer reaktör var. Rusya’nın toplam elektrik üretim kapasitesi 205,6 gigawatt. Petrol, doğal gaz ve kömür elektrik üretiminin yüzde 63’ünü; hidrosantraller yüzde 21’ini; nükleer santraller ise yüzde 16’sını oluşturuyor.

İletim ve Dağıtım sektörü:

Rusya’nın toplam 2 milyon mil elektrik hattı var. Bunun 93 bin mili yüksek gerilimli enerji nakil hattı.

Elektrik İhracatı:

Rusya’nın BDT ülkelerine, Çin’e, Türkiye’ye, Polonya ve Finlandiya’ya elektrik ihracatı var. Tacikistan’da inşaat halinde olan 2 barajdan İran, Afganistan ve Pakistan’a elektrik ihracatı yapılacak.

Çevre

Rusya, 2004 yılının Kasım ayında Kiyoto protokolüne imza attı. Bu tarihten sonra Rusya’nın sera gazı emisyonları 3’de bir oranında düştü.

Haritalar:

Rusya Enerji Haritası:

(Kaynak: CIA)

Avrupa’daki Boru Hatları:

(Kaynak: CIA)

Petrol ve Doğal Gaz Havzaları:

(Kaynak: CIA)

Boğazları Bypass Opsiyonları

Amerikan hükümeti dışı kaynaklar için:

University of Texas: Perry-Castaneda Map Collection: Link to Detailed Map of Caspian Sea (North Region)

University of Texas: Perry-Castaneda Map Collection: Link to Detailed Map of Caspian Sea (South Region)

University of Texas: Perry-Castaneda Map Collection: Link to Detailed Map of Caspian Sea (Legend)

Profil:

Ülkenin Genel Görünümü
Devlet Başkanı	Vladimir Vladimirovich Putin (acting president since December 31, 1999, president since May 7, 2000); re-elected March 2004
Başbakan	Mikhail Fradkov (since March 2004)
Konumu	Northern Asia (that part west of the Urals is included with Europe), bordering the Arctic Ocean, between Europe and the North Pacific Ocean
Independence	24 August 1991 (from Soviet Union)
Nüfus (2005)	143,420,309
Diller	Russian, many minority languages
Din	Russian Orthodox, Muslim, other
Etnik gruplar	Russian 79.8%, Tatar 3.8%, Ukrainian 2%, Bashkir 1.2%, Chuvash 1.1%, other or unspecified 12.1% (2002 census)

Ekonomi
Net İhraç (2005)	$129 Billion
Mali Denge (2005)	$98.4 Billion

Enerji
Enerji Bakanı	Viktor Borisovich Khristenko
Petroil Rezervleri (January 1, 2005E)	60 billion barrels
Petrol Üretimi (2005E)	9,440.5 thousand barrels per day, of which 95% was crude oil
Petrol Tüketimi (2005E)	2,719 thousand barrels per day
Ham Petrol İşleme Kapasitesi (2005E)	5,432.8 thousand barrels per day
Doğal Gaz Rezervleri (January 1, 2005E)	1,680 trillion cubic feet
Doğal Gaz Üretim (2003E), (2004E)	21.8 trillion cubic feet (tcf), 22.4 tcf
Doğal Gaz Tüketim (2003E), (2004E)	15.3 Trillion cubic feet (tcf), 15.3 tcf
Kömür Rezervleri (2003E)	173,073.9 million short tons
Kömür Üretim (2003E)	294 million short tons
Kömür Tüketim (2003E)	250.7 million short tons
Kurulu Elektrik Kapasitesi (2003E)	214.4 gigawatts
Elektrik Üretim (2003E)	883.3 billion kilowatt hours
Elektrik Tüketim (2003E)	811.5 billion kilowatt hours
Toplam Enerji Tüketimi (2003E)	29.1 quadrillion Btus*, of which Natural Gas (53%), Oil (19%), Coal (16%), Hydroelectricity (6%), Nuclear (5%), Other Renewables (0%)
Toplam Kişi Başı Enerji Tüketimi (2003E)	202.9 million Btus
Enerji Yoğunluğu (2003E)	23,239.9 Btu per $2000-PPP**

Çevre
Enerji Konulu CO2 emisyonu (2003E)	1,606.4 million metric tons, of which Natural Gas (52%), Coal (26%), Oil (22%)
Kişi Başı Enerjiden kaynaklanan CO2 emisyonu (2003E)	11.2 metric tons
CO2 Yoğunluğu (2003E)	1.3 Metric tons per thousand $2000-PPP**
Çevre Konuları	air pollution from heavy industry, emissions of coal-fired electric plants, and transportation in major cities; industrial, municipal, and agricultural pollution of inland waterways and seacoasts; deforestation; soil erosion; soil contamination from improper application of agricultural chemicals; scattered areas of sometimes intense radioactive contamination; groundwater contamination from toxic waste; urban solid waste management; abandoned stocks of obsolete pesticides
Ana Çevre Anlaşmaları	party to: Air Pollution, Air Pollution-Nitrogen Oxides, Air Pollution-Sulfur 85, Antarctic-Environmental Protocol, Antarctic-Marine Living Resources, Antarctic Seals, Antarctic Treaty, Biodiversity, Climate Change, Climate Change-Kyoto Protocol, Endangered Species, Environmental Modification, Hazardous Wastes, Law of the Sea, Marine Dumping, Ozone Layer Protection, Ship Pollution, Tropical Timber 83, Wetlands, Whaling signed, but not ratified: Air Pollution-Sulfur 94

Petrol ve Gaz Endüstrisi
Organizasyon	Transneft is predominant pipeline operator. State has majority ownership of Gazprom and Rosneft.
Ana Petrol/Gaz Limanları	Primorsk, Novorossiysk

* The total energy consumption statistic includes petroleum, dry natural gas, coal, net hydro, nuclear, geothermal, solar, wind, wood and waste electric power. The renewable energy consumption statistic is based on International Energy Agency (IEA) data and includes hydropower, solar, wind, tide, geothermal, solid biomass and animal products, biomass gas and liquids, industrial and municipal wastes. Sectoral shares of energy consumption and carbon emissions are also based on IEA data. **GDP figures from OECD estimates based on purchasing power parity (PPP) exchange rates.