Kur’an’daki Mesellerin / Kıssaların Ahlakî Bilinç Geliştirmedeki Rolleri (II)

Makalede kıssa ve meseller nüzul sırasına göre alınmıştır. Aynı şekilde, peygamberler de dünyadaki hayatlarına göre sıralanmıştır. Surelerin yanındaki rakamların ilki Nüzul sırasını, ikincisi Mushaf sırasını gösterir.

Kur'an'i Hayat Dergisi

Öz

Bu çalışmanın amacı, kıssa ve mesellerden istifade edilerek okuyucuda ahlakî bilinç inşa etmektir.

Bilindiği gibi Kur’an’ın %40’ı kıssa ve mesellerden oluşmaktadır. Kur’an’da hiçbir ayet ve sure anlamsız ve amaçsız yer almayacağına göre, elbette ki bu kıssa ve mesellerin de bir hedefi olmalıydı.

Vahiy tarihsel değil, evrenseldir. Sadece nazil olduğu 1400 sene önceki Arabistan’ı değil, gelecek bütün çağları kapsar, ışığıyla aydınlatır. Kıssalara konu olan Peygamberler de insanlığa rol-model olan güzel örnekledir. Bizler onların rol-model olmalarından hareketle, konusu oldukları kıssalardan hisse çıkartırız, hayatımıza uygularız.

Kur’an kıssaları tarihi anlatmak için değil, ibretlik olaylardır, onlardan ders çıkartılır. Kıssaları oluşturan olayların çoğunca yerleri ve zamanları bile belli değildir. Hata pek çok yerde kişilerin kim olduğu da anlaşılmaz. Olaylar sembollerle anlatılır ve bizden tefekkür etmemiz istenir.

İşte bu çalışma da okuyucunun tefekkür etmesi (soy bilgi üretme) amacıyla hazırlanmıştır.

Giriş

Kavimlerin helakinde peygamberlerin dahli yoktur. Yine kavimlerin başlarına gelen felaket, kavmi imana ikna etmeyi amaçlamaz. Zira kalem kırılmıştır. Helak iradesi bir uslandırma değil, bir infaz ameliyesidir.[1]

Birkaç kıssadan-hisse örneği vermek gerekirse;

• Sen karada gemini yap, suların Rabbi denizi ayağına getirir.
• Her Nemrudun ateşini söndürecek bir su mutlaka vardır.
• Firavunun eli anaların rahmine uzandığında Allah; Musa’yı Firavunun sarayında prens olarak yetiştirir.
• Her Firavunu boğacak bir su mutlaka vardır.
• Sen imanını yaşamak için bir mağara kadar bile bir yer bulsan, Allah seni orada 309 sene korur.

Nuh ve kavmi öldü ama hak ve batıl, tuğyan-tufan ilişkisi hala yaşıyor. Yusuf ve Züleyha yoklar ama onların şahsında tecelli eden iffet ve afet-şehvet özelliği hala yaşıyor.

Yöntem

Makalede kıssa ve meseller nüzul sırasına göre alınmıştır. Aynı şekilde, peygamberler de dünyadaki hayatlarına göre sıralanmıştır. Surelerin yanındaki rakamların ilki Nüzul sırasını, ikincisi Mushaf sırasını gösterir.

Ayetlerin altındaki ifadeler, o ayetten çıkartılacak ahlaki bilince ait müellifin kişisel yorumudur. Çalışmada ayet mealleri alınmamıştır.

Bu çalışmada; internet ortamından rahatça indirilebildiği ve kolayca tasnif edilebildiği için Diyanet Meali esas alınmıştır.

Çalışmanın 1. Bölümünde Hz. Nuh ile ilgili ayetler ele alınmıştı. Bu II. Bölümde ise Hud ve Salih Peygamberlerle ilgili ayetler işlenecektir.

2. HZ. HUD VE ÂD KAVMİ

HZ. HUD, Kur’an’da yedi sûrede ve on yerde geçer. Kur’an’daki bir surenin adı da Hud Suresi’dir. Geçimini ticaretle sağlamıştır. Sapkınlık içindeki Âd kavmine gönderilmiştir. Bu kavim kendi içinde yüksek binalar inşa etme yarışına girmiş insanlardan oluşan bir kavimdir.

ŞUARA SURESİ 51/26 Hz. Hud Ve Âd Kavmi (123-139. Ayetler)

1.Peygamberlerin ve davet ehlinin özelliklerinden biri de güvenilir olmak ve ücret talep etmemektir:

Allah yolunda olanlar ve ilahi kelam olan vahyi yayarak cihad yapanlar, insanlardan hiçbir ücret istemeyeceklerdir. Ücretlerini âlemlerin Rabbi olan Allah’tan ecir olacak alırlar zaten. Allah emeği asla karşılıksız bırakmayandır (Şuara 26:123-127)

2. Hud kavmini ahlaki yozlaşmaya götüren nedenlerin başında, dünyevileşme ve hiç ölmeyecekmiş gibi yaşamak gelir.

Ey insanoğlu! Sizler de Allah yokmuş gibi davranmayın. Sonunda tutulup zorbaca yakalanırsınız. Tarih bunun örnekleriyle dolu. Akletmez misiniz? (Şuara 128:130)

3. Nimet sahibinin, nimetinin hesabını soracağı bilinmelidir.  

Sizi mutlu etmekte olan, sayısız nimetleri veren ve bunların hesabını bir büyük günde soracak olan Allah’a gereği gibi itaat edin ve kullukta asla hata yapmayın (Şuara 26:131-136).

4. Nimeti İnkârın sonu, helak olup ibretlik hale düşmektir.

Bakın Hud’u yalanlayan kavmi helak oldu. Ey insan! Şimdi sen de, Peygamberlerin getirdiklerini başından savıp, onlara eskilerin masalları dersen, helak olmayı göze alacaksın. Buyur, tercihini yap (Şuara 26:137-139)

KAMER SURESİ 54/54 Hz. Hud Âd Kavmi (18-21. Ayetler)

5.Vahyi getiren Nebi’nin görevi uyarmak ve müjdelemektir; kula düşen, bunlara inanmak ve gereğini yapmaktır.

Rabbimizin müjdelerini ciddiye almayıp yalanlarsan, hayal bile edemeyeceğin perişanlıkla helak olursun. Niçin Yaratandan Haşyet etmiyorsun? Saygısını ve sevgisini kaybetmek senin için o kadar sıradan bir olay mı yani? (Kamer 54:18-21)

ARAF SURESİ 56/7 Hz. Hud Âd Kavmi (65-72. Ayetler)

6. Resuller, ilahi mesajı size taşıyan görevlilerdir. Onlara itaat edilmelidir. Yoksa Rabbinizden inecek azap ve öfkeden ancak inananlar kurtulur.

Ey insan! Bil ki, “akıllı, doğru ve güvenilir olmak”, peygamberlerin ortak özelliklerindendir. Sakın ola ki onlara aklı kıt ve yalancı deme. Rabbinin Peygamberi vasıtasıyla gönderdiği öğüde (vahiy) mutlaka kulak ver. Müjdesine de, azabına da tâ içinden inan. Tartışman boşuna olacaktır. Dolaşıp görsen ve dinlesen ya; kökü kazınmış kavimleri ve kıssalarını. (Araf 7:65-72)

HUD SURESİ 70/11 Hz. Hud ve Âd Kavmi (50-60. Ayetler)

7.Vahiyden söz edenler, yaptıkları için bir ücret almazlar. Allah’a duanızın ilk sözü bağışlanma olsun: Önce “Estağfurullah” deyin. Sonra O size nimetini yağdırır da yağdırır.

Mucize isteyenlerin sözüne de kulak asmayın; çünkü onlar mucize gösterseniz de inanmayacaktır. Siz tebliğinizi yapın; bilin ki, Allah her bir varlıkla doğrudan ilgilenir.

İnanmayan inkârcıların ve zorbaların emrine uyanlara ise, “helak emri” gelir. Artık onlar hem bu dünyada hem de ahirette lanete uğramışlardır. (Hud 11:50-60)

FUSSİLET SURESİ 81/41 Hz. Hud ve Âd Kavmi (15-16. Ayetler)

8. Allah’a karşı asla büyüklük taslamayın:

O her şeyi yaratan, yöneten ve rızık verendir. O; üstün, güçlü ve şereflidir, kudret sahibi ve daima yenen, galip gelendir. Allah’la savaşırsanız, göndereceği dondurucu rüzgârın helakından korunamazsınız. (Fussilet 41:15-16)

AHKAF 86/46 Hz. Hud ve Âd kavmi (21-25. Ayetler)

9. Siz tebliğinizi yapın. Çünkü siz sadece gerekli çabayı göstermekten sorumlusunuz. Sonucu Allah tayin edecektir.

O’nun yardımı değişik şekillerde gelir. Mesela içi azap rüzgârıyla dolu bir bulut olarak… Ne kötü bir cezadır o. (Ahkaf 46:21-25)

ZARİYAT 87/51 Hz. Hud ve Âd kavmi (41-42. Ayetler)

10. Her varlık görevini yapar, rüzgâr da... Onun için kâinattaki her bir yaratılmışa görevli gözüyle bak ve sonra da “Allahu Ekber” de. (Zariyat 51:41-42)

3. HZ. SALİH VE SEMUD KAVMİ

HZ. SALİH adı Kur’an’da 8 defa geçer. Semud kavmine onları Allah’a iman ettirmek için gönderilmiştir. Ticaretle geçimini sağlamıştır.

ŞEMS SURESİ 28/91 Hz. Salih ve Semud Kavmi (11-15. Ayetler)

11. Sünnetullah; Peygamberlere karşı bozgunculuk yapmamak ve verilen emanete sahip çıkmaktır:

Fesat çıkartarak Peygamberleri yalanlayanlar ve verilen emanete ihanet edenler, suçlarından dolayı helâk olurlar. Peygamberini dinle… Böyle uygulanan Sünnetullah’ın bilincinde ol! (Şems 91:11-15)

ŞUARA SURESİ 51/26 Hz. Salih ve Semud Kavmi (141-158. Ayetler)

12. Bilin ki peygamberler güvenilir kimselerdir ve yaptıkları iş için hiçbir ücret istemezler:

Hâlbuki siz; ne o güzelim bahçelerinizde, ne de kayalara yonttuğunuz muhteşem evlerinizde güvende değilsiniz. Peygamberin getirdiğine karşı çıkıp fesat çıkartmayın. Size emanet edilen devenin suyunu da Allah için verin. Yoksa azap sizi yakalar. Nitekim yakaladı da… Bak işte helak oldunuz. (Şuara 26:141-158.)

NEML SURESİ 53/27 Hz. Salih ve Semud Kavmi (45-53. Ayetler)

13. Birbirinizle boşuna çekişen gruplara dönüşmeyin. Allah’tan kötülük değil, önce iyilik isteyin ki, iyilik bulasınız:

Onlar, Vahyi tebliğ edenleri bozguncu olarak suçlayabilir, hatta aralarında çete kurup sizi öldürmek bile isteyebilirler. Bunun için tuzaklar da kurabilirler. Ancak onlara karşı Allah’ın da bir tuzağı hep vardır. Sonunda tuzak kuranlar helak oldular. Yeryüzünü dolaşıp onlardan kalan harabeleri görebilirsiniz. İman edip sorumluluk bilincine sahip olanlar ise kurtuldular. (Neml 27:45-53)

KAMER SURESİ 54/54 Hz. Salih Semud Kavmi (23-31. Ayetler)

14. Hep öyle derler: “Aramızdan sen mi seçildin, şimdi biz sana mı uyacağız, bir sen mi biliyorsun?” Bırak desinler.

Sen onları bir imtihanla sına: Mesela, sularını deveyle kendi aralarında paylaşmalarını söyle. Eğer sınavı başaramayıp deveye bir zararları dokunursa, nasıl helak olacaklar göreceksin.

Onların üzerine gökten askerler gönderecek değiliz; göndermedik de. Tek bir ses, kahredici bir ses yeter. Kuru çöpler gibi nasıl da yok olup giderler. Yazık; iki dünyaları da mahvoldu işte (Kamer 54:23-31).

ARAF SURESİ 56/7 Hz. Salih ve Semud Kavmi (73-79. Ayetler)

15. Peygamberlere iman edin ve onlara güvenin. Eğer size bir emanet bırakılmışsa (ki, bu bir deve de olabilir), ona yiyecek ve içecek verin:

Rabbimizin size lütfettiği pek çok rızık ve nimetleri asla hatırınızdan çıkartmayın. Allah yokmuş gibi davranmayın. Büyüklük taslayıp, iman edenleri aşağılamayın.

Eğer, inanmayanlar size meydan okuyarak, emanet bırakılan deveyi keserlerse, artık kalem kırılır ve infaz gerçekleşir. Kahredici bir sarsıntıyla yüzüstü düşüp, öylece kalakalırlar.

Dahası da var: Peygamber de artık sizden yüz çevirecektir. Hani mahşerde size şahitlik edecek Peygamber var ya? İşte O… ARAF SURESİ 56/7 Hz Salih ve Semud Kavmi (Araf 7:73-79)

HUD SURESİ 70/11 Hz. Salih ve Semud kavmi (61-68. Ayetler)

16. Ey insan! Sen dünyada, sorumlu yeryüzü halifesi olarak görevlendirildin. Artık hayatındaki bütün işin, verilen görevi yerine getirmek olmalıdır.

Bunun için Rabbinle ilişkini sürekli tut. Başkalarının sözlerini ciddiye alma. Ama onlardan hemen de vazgeçme. Çünkü onlar varsa sen halifesin. Senin misyonun, uyarmak ve müjdelemektir.

Onları sına; mesela Allah’ın devesini emanet et. Eğer deveyi keserlerse, Allah’tan onları rezil bir azap bekler.  Korkunç uğultulu bir sesle diz üstü çökekalıp helak olurlar.  Elbette ki Rabbimiz iman edenleri kurtaracaktır. (Hud 11:61-68)

HİCR SURESİ 72/15 Hz. Salih ve Semud Kavmi (80-84. Ayetler)

17. Ne kaya, ne dağ, hiçbir şey sana güven veremez. Hiçbir korunak seni koruyamaz. Güven sadece Es Selam olan Allah’ın yanıdır:

Kayaya oyulan o muazzam evleriniz, kazma kürekle yıkılmadı. Onları yıkan sadece bir sesti; korkunç uğultulu bir ses… Nasıl bir azap bu… (Hicr 15:80-84)

FUSSİLET SURESİ 81/41 Hz. Salih ve Semud Kavmi (17-18. Ayetler)

18. Size doğru yol gösterilir, sonra da tercihinize bakılır: Hidayeti mi, yoksa kötülüğü mü seçiyorsunuz?

Çünkü başınıza gelen her şey kendi yüzünüzdendir. Kötülüğü tercih ederseniz, sonucunu da göze almalısınız; Alçaltıcı azap yıldırımı. İnananlar ve sorumluluk bilincinde olanlar ise kurtuluşa erenlerdir. (Fussilet 41:17-18)

ANKEBUT SURESİ 89/29 Ad ve Semud Kavimleri (38. Ayet)

19. Mesaj: Çok dikkat edin; apaçık düşman olan şeytan sizi aldatmasın. Şeytandan kurtulmanın çözümü kolay: Rab, Melik ve İlah olan Allah’a sığınmak... Sığınırım deme, sığın. Şeytanla asla barış yapma.

Şeytana uyanlar ise helak oldular. (Ankebut 29:38)

ZARİYAT SURESİ 87/51 Hz. Salih ve Semud kavmi (43-45. Ayetler)

20. Sizi sınırsızca seven ve size şah damarınızdan daha yakın olan Rabbinizin öğütlerine kulak asın: Eğer uzaklaşırsanız, ceza kapıda beklemededir; mesela bir yıldırım çarpması. Bir defa kalem kırılmışsa, infazı ertelemeye ne kimsenin yardımı dokunabilir ne de siz kendinizi koruyabilirsiniz. (Zariyat 51:43-45. Ayetler)