“Doğadan Kopuş” – Film Ve Belgesel Seçkisi

Kur'an'i Hayat Dergisi

EKOLOJİ: YOK OLMADAN

Aşağıda dünya, ekoloji, çevre, iklim, insan, hayvan, bitki, ekosistem ve bu konular çerçevesinde yapılmış bazı belgesel veya sinema filmleri, yazılmış bazı kitap veya makaleler yer alıyor. Bazısını kısaca kendi metinleri ile hatırlattık, bazısının ismini veya linkini verdik. Bu konudaki çalışmalar-çabalar dünyayı sömürenlerin-tüketenlerin hıncı kadar olmasa da elimizdeki imkanlar yok olmadan olup bitenin farkını varmalıyız.

FİLM VE BELGESELLER

1- Akira Kurosawa, Dersu Uzala, (1961)

Uzun yıllar avcılık yapmış olan birinin öyküsünü anlatan filmde sizleri yine uzun ve doğa ile iç içe bir yolculuk bekliyor.

2- Bela Tarr, Torino Atı, (2011)

Eşsiz bir Friedrich Nietzsche anlatısının olduğu filmde birçok felsefik konunun yanında doğa ve insan ilişkisine de ilişkin kendinizi sorgulayacaksınız?

3- Semih Kaplanoğlu, Bal, (2010)

Semih Kaplanoğlu’nun “Yumurta” (2007) ve “Süt” (2008) filmlerinin ardından serinin üçüncü filmi olarak çektiği “Bal” ilk iki filmdeki Yusuf karakterinin çocukluğuna uzanırken, izleyiciyi Karadeniz’in eşsiz doğasına götürüyor. Yusuf’un hayatında yer eden sancıların tohumlarının atıldığı bu öykü, aynı zamanda insan-doğa ilişkisi üzerine müthiş bir sorgulamayı beraberinde getiriyor.

4- Souleymane Cisse, Yeelen, (1987)

Bambara halkının anlattığı bir efsaneye dayanan filmde tarihi bir doğa-insan ilişkisi anlatısı mevcut. Mali’de yapılan filmde doğanın eşsiz sesini hissedeceksiniz.

5- Wim Wenders,Juliano Ribeiro Salgado, Toprağın Tuzu (2014)

Fotoğraf sanatçısı ve kâşif Sebastião Salgado’nun kırk yıllık kaşiflik geçmişinden yola çıkarak çektiği benzersiz bir doğa belgeseli.

6- Nuri Bilge Ceylan, Taşra Üçlemesi, Kasaba/Mayıs Sıkıntısı/ Uzak

Bu üçleme, taşranın ve yerelliğin anlatıldığı bir üçleme. Birçok dalda ödül almaya hak kazanan üçlemenin bir özelliği de doğa-insan ilişkisi anlatısı.

7- Bahman Ghobadi, Sarhoş Atlar Zamanı, (2000)

Gerçek bir olaydan esinlenerek yapılan filmde mekân olarak İran yakınlarında Gobadi’nin de köyü olan Kürt köy seçilmiştir. Köyün doğa ile iç içe olması listemizde bu filmin yer almasında başrol oynuyor.

8- Matt Ross, Captain Fantastic, (2016)

Film, ABD’nin Kuzeybatı Pasifik ormanlarında, 6 çocuğu ile beraber bir kabinde medeniyetten izole bir hayat yaşayan bir babanın hikayesini anlatır.

9- Andrew Stanton, Wall-E , (2008)

Dünyanın çöplerle kaplı olduğu ve insanların sorumsuz tüketim alışkanlıkları yüzünden de yaşanamaz bir hale geldiği bir zamanda geçiyor Wall-E. İlk bakışta çocukların ilgi alanında gibi durmasa da filmin kahramanı ilk göründüğü anda şirinliği ile herkesin kalbinde taht kuruyor. Robot Eve’i arama yolunda Wall-E, insanlığın geçirdiği evreye şahit oluyor. Çocukların da büyüklerin de seyrettiğinde sistemi sorgulamaması mümkün değil.

10- James Cameron, Avatar, (2009)

Yarı felçli Jake Sully, Pandora adındaki uzak bir gezegende misyonunun başına geçmeye karar verir. Bu yerde Na’vi adında giderek tükenmekte olan bir halk yaşamaktadır. Jake, kendilerine özgü bir lisanları, dünya görüşleri ve yaşam biçimleri olan halkın arasına karıştığında doğa ile de bütünleşir. Askeri bir şirket, söz konusu yeri ve oradaki kaynakları mercek altına almak üzere Avatar adında bir program meydana getirmiştir. Bu program insanları kısmen insan kısmen de Na’vi haline büründürerek misyon amaçlı Pandora’ya göndermektedir. Bu sisteme gönüllü dahil olan Botanist Dr Grace Augustine ve Jake Sully için başka bir yaşam var olacaktır. Sully, Pandora’ya geçtiği anda felçli bedeni değişime uğrayarak işlevsel hale gelmektedir. Bu sırada Na’vi halkından Prenses Neytiri ile karşı karşıya gelen Jake, ansızın bir farkındalık yaşar ve bir araştırma misyonu ile gönderildiği bu gezegeni, kendi dünyalısından korumaya karar verir.

11- Stephen Fry, Dancing With The Birds, (2019)

“Kuşlarla Dans” olarak çevrilebilecek olan bu belgesel kuşların doğadaki yaşam döngüsü için gereksinimlerini eşsiz müzikler ve doğa şöleni tadıyla izleyiciye sunuyor.

12- Jeff Orlowski, Chasing Coral, (2017)

Muhteşem renk ve karmaşıklık içeren yerlerde değil de sadece papağan balıkları veya deniz kaplumbağaları arasında yüzmüş olanlar için bile bu belgesel beklenmedik şekilde dokunaklı gelecektir. Belgeselde doğanın muhteşem varlıkları ile oksijen ve yiyecek kaynaklarının temellerinin tehdit altında olduğu ayrıntılarıyla anlatılıyor.

13- Yann Arthus-Bertrand, Home, (2009)

54 ülkede yapılan çekimleri 3 yıl süren, 5 Haziran 2009’da 90 ülkeyle beraber Dünya Çevre Günü’nde yayınlanmış olan belgeseldir. Dünyamızı nasıl yaşanamaz bir hale getirdiğimizi gözler önüne sermektedir.

14- David Attenborough, Gezegenimiz, (2019)

Muazzam bir içeriğe sahip olan bu çarpıcı belgeselde, gezegenimizin doğal güzelliğine şahit olurken iklim değişikliğinin tüm canlıları nasıl etkilediğini göreceksiniz.

15- Daniel Ferguson, Arnaud Bouget, Last Of The Elephant Men, (2015)

Kamboçya – Vietnam sınırında bulunan Bunong’da yaşayan insanlar, yüzyıllardır fillerle yaşamakta ve onlarla aynı kaderi paylaştıklarını düşünmektedirler. Günümüzde bu bölgede yaşayan hem insan, hem de hayvanların hayatları tehlike altındadır. Belgesel, burada bulunan tüm canlıların yaşam mücadelesini konu alıyor.

16- Hilary Jeffkins, David Attenborough’s NAtural Curiosities, (2013)

Ömrünü belgesel çekimlerini adamış bir belgeselci olan David Attenborough’un gözünden dünyayı, yaşamı, hayvanları ve göz kamaştıran doğa manzaraları sunan bir belgesele serisidir.

17- Nigel Peterson, Planet Dinosaur, (2011)

Dinazor kaşiflerinin altın çağını yaşadığı bir dönemde, tüm dünyada, yeni nesil dinozorları ortaya çıkarmak için el değmemiş ormanlarda fosil arayışına giren film tadında bir belgesel.

18- Will Smith, Chris Hadfield, Jerry Linenger, One Strange Rock, (2018)

Will Smith’in rehberliğinde izleyicileri dünyada ve uzayın derinliklerine bir seyahate çıkaracak olan One Strange Rock, ilginç bir şekilde her şeyin birbiriyle bağlantı halinde olduğu Dünya’nın sıra dışı hikayesini, tüm kozmik alanda O’nu neyin özel kıldığını ve nasıl yaşamla dolup taştığını anlatıyor.

19- Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado, The Salt Of The Earth, (2014)

Fotoğraf sanatçısı ve kaşif Sebastião Salgado, kırk yıl boyunca insanlığın her daim değişime uğrayan karakterinin izini sürüp dünyanın yakın tarihte deneyimlediği açlık, göç ve uluslararası anlaşmazlıklar gibi önemli olaylara tanık olmuş ve bunları ölümsüzleştirmişti. Sanatçı bu kez modern uygarlık tarafından henüz zarar görmemiş toprakların keşfine çıkıp Vrangel Adası, Batı Papua ve Brezilya’nın Panatanal bölgesi gibi yerlerde sıradışı çekimler yapıyor. Belgesel, bir fotoğrafçının oğluyla çalışma ilişkisine ve Salgadoların aile yaşantısına da değinen dokunaklı bir çalışma. Salgado’nun bu doğa turunda yönetmen olarak ona eşlik eden isimler, kendi oğlu Juliano Ribeiro Salgado ve Wim Wenders.

20- Ron Fricke, Baraka (1992)

Bu deneysel belgesel, dünyanın çeşitli bölgelerinden nefes kesici doğa görüntüleri eşliğinde, insanın yaşadığı gezegene karşı yaklaşım biçimlerini gözler önüne seriyor. Belgesel iki bölümden oluşuyor ve iki bölüm birbirinden farklı sorular soruyor. Bozulmamış doğa içerisindeki ilk insanlar, doğanın sanatı ve halen daha yaşamakta olan en eski kültürler belgeselin temalarından birkaçı. Bir yanda volkanik oluşumlar, buzullar, şelaler; diğer yandaysa trafik sorunu, endüstriyel üretim ya da sigara gibi sorunlar yer alıyor. Doğa ve insanoğlu arasındaki ilişki yaşam zincirinin hassas dengelerinden biri ve bu durum belgeselde hafızalardan çıkması zor görüntüler halinde sunuluyor. Belgeselcilikte yeni ve özgün bir üslup tutturan ve büyük bir ilgiyle karşılanan Baraka‘nın yönetmen koltuğunda Ron Fricke bulunuyor.

KİTAP VE MAKALE (KİTAPLARIN YANINA GÖRSELLERİNİ KOYARSAN GÜZEL OLUR)

1- Ekoeleştiri (Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar) Greg Garrard

Ekoeleştiri, edebiyat çalışmaları ve çevre söylemiyle tarih, felsefe, psikoloji, sanat tarihi, siyaset bilimi gibi ilgili alanların etkileşim noktalarının izini sürüyor. Kirlilik, Pastoral, Yaban Hayat, Kıyamet, Mesken, Hayvanlar ve Dünya başlıkları altında ekoeleştirel kavramları inceleyerek bu kavramlar etrafında şekillenen “kırsal”, “toprak”, “ozon deliği” gibi farklı dönemlerde farklı toplumsal çıkarlara hizmet ettiği düşünülen mecazların nasıl üretildikleri ve nasıl dönüşüm geçirdiklerini araştırıyor. İnsanlarla çevre arasındaki ilişkiyi kültürel üretimin tüm alanlarında, Wordsworth ve D. H. Lawrence’dan Thoreau’nun Walden’ına, Heidegger ve Derrida’dan Werner Herzog’un Ayı Adam’ına kadar, nasıl hayal ettiğimizi ve betimlediğimizi inceleyen Garrard, insan/doğa düalizminin toplumsal çıkarımlarından ekofeminizme, küresel ısınmadan, insanın doğaya uyguladığı şiddete işaret eden Kızılderililere kadar uzanan etkileyici bir çalışma sunuyor. “Muhriplerin şiddetine ve açgözlülüğüne karşı yerli kabile halklarının galip geleceğine dair hiçbir umut olmadığını mı düşünüyorsunuz? Dünyanın öfkesini ve asla durmayacak titremesini unutuyorsunuz. Dünya bir gecede tüm ulusların zenginliğine tekrar el koyacak.”

 2- Hayvan Olmak – Charles Foster

Bu değerli gezegeni herkes ve her şey gibi paylaşan insanlara, canlı olmaya dair samimi ve radikal bir bakış açısı sunan Hayvan Olmak, hayvan olmayı deneyimleyebilmek gerçekten mümkün müdür, sorusunu hep yakınında tutarak diğer canlı türleriyle aramızda zaman içinde oluşmuş sınırları belirsizleştirmeye dönük bir çabanın ürünüdür.

Bir imkansızın peşinden giderek hayvan olmanın doğasını keşfe çıkan tutkulu doğabilimci Charles Foster, porsuk, susamuru, alageyik, tilki ve ebabil “olmayı” tecrübe etmeye kalkışarak, yitirdiğimiz vahşiliğimizin, inkar ettiğimiz vahşiliğimizin ve vahşileşebilmemizin nükteli hikayesiyle zamanda unuttuğumuz tabiatımızı yeniden hatırlamamızı sağlıyor. “Doğa yazını genellikle etrafı sömürgeci adımlarla arşınlayan ve iki metrelik mesafeden yeryüzünde gördüklerini anlatan insan hikayelerinden ya da hayvanların giyindiğini savunan insanlardan ibarettir. Bu kitap dünyayı, çıplak Welsh porsukları, Londra tilkileri, Exmoor susamurları, Oxford ebabilleri, İskoç ve West Country alageyikleriyle aynı düzlemde görerek anlatmak üzerine bir çabadır. Aynı zamanda koklama ve işitmenin görme duyusundan daha işlevsel olduğu bir yaşam alanında hareket etmenin nasıl bir his olduğunu öğrenmenin de hikayesi… Bir nevi edebi Şamanizm, ve itiraf etmeliyim ki, çok ama çok eğlenceliydi.”

3- Bitkilerin Bildikleri-Daniel Chamovitz

Bu kitapta biyolog Daniel Chamovitz bitkilerin dünyayı nasıl deneyimlediklerini inceliyor. Charles Darwin ve çağdaşlarından günümüz bilim insanlarına kadar birçok yaratıcı zihnin tasarladığı deneyler ışığında, bitkilerin görme, koklama, duyma, dokunma duyuları aracılığıyla neleri “bildiklerini” anlatıyor. Çeşitli kimyasallar sayesinde nasıl birbirleriyle “haberleştiklerini”, aşağıyla yukarıyı nasıl ayırt ettiklerini, dokunmaya nasıl tepki verdiklerini, neler “hatırladıklarını” ve çevrelerinin nasıl “farkında olduklarını” açıklıyor. Böylece bitkilerin pek az bildiğimiz zengin dünyasını tanımamıza ve dünyaya onların “gözlerinden bakmamıza” imkân tanıyor.

4- Doğa Kitabı: Bitkiler-Hayvanlar ve Gezegenimiz-Marianne Taylor

Kapsamlı ve kolay anlaşılabilen Doğa Kitabı, çevremizle yeniden bağlantı kurmamızı sağlamak için doğaya yeni bir gözle bakıyor. Göz alıcı ve öğretici çizimlerle resimlendirilmiş bu eser, kuş göçlerinden yaprak örneklerine bakarak ağaçları adlandırmaya, beneklerine bakarak mantar türlerini ayırt etmeye, orman meyvelerini ve kaya oluşumlarını tanımaya kadar, her konuyu ele alıyor.

Ağaçlardan çiçeklere, mantarlara, kuşlara, memelilere, sürüngenlere, böceklere ve balıklara kadar her konu hakkında detaylı açıklamalar, ekoloji ve Dünya gezegenine dair ilginç bilgiler. Doğanın işleyişi, etrafınızdaki flora ve fauna hakkındaki gerçekler…

5- Ağaçların Gizli Yaşamı-Peter Wohlleben

Ağaç sosyal bir varlık mıdır? Almanya’da Der Spiegel’in çok satan kitaplar listesinin zirvesinden iki yıl boyunca inmeyip satış rekorları kıran, yayımlandığı birçok ülkede aynı ilgiyi gören bu kitaba bakılırsa sorunun yanıtı evet. Mesleğine tutkuyla bağlı olan ormancı yazar Peter Wohlleben ağaçların aralarında bir sosyal ağ oluşturduğunu kitabında gayet ikna edici biçimde izah ediyor. Bu alanda yapılmış bilimsel araştırmalar ve kendisinin yıllara dayanan gözlemlerinden yola çıkan Wohlleben’e göre ağaçlar da tipik insan davranışları sergiliyor. Ağaç ebeveynler birlikte yaşadıkları yavrularıyla iletişim kuruyor ve onların büyümelerine destek oluyor. Bunlar yetmezmiş gibi ağaçlar birbirini yaklaşan tehlikelere karşı uyarıyor ve aralarındaki hasta veya acı çeken bireylerle gıdalarını paylaşıyor. Bu kitabı okuduktan sonra, ağaçlara ve ormanlara çok daha farklı bir gözle bakacaksınız…

6- Atık Küre-Rob Hengeveld

7- Nükleer Savaş ve Çevre Felaketi-Noam Chomsky

8- İklim Kumarı-William Nordhaus

9- Şehir Hakkı – Henri Lefebvre

10- Ekoloji’nin Temel İlkeleri-Eugene P. Odum , Gary W. Barrett

11- Bilimkurgu Sinemasında Ekolojik Adalet ve Ekoeleştiri

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/484344

12- Eco-Logos mu, Eco-Lojik mi?

https://www.muhafazakar.com/uploads/articles/50/1.pdf

13- İslâm Hukukunda Çevre Bilinci Algısı Üzerine

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/761698

 EK ARAŞTIRMALAR İÇİN VİDEO VE İNTERNET SİTELERİ

Siteler:

1 climatechange.boun.edu.tr/

2 wwf.ort.tr

3 yeşilist.com

4 birbuçukderece.com

5 iklimhaber.com

6 sıfırgelecek.com

7 greenpeace.org

8 tema.org.tr

 

Videolar;

iklimin.org/tr/video/

listelist.com/greta-thunberg-bm-konusmasi/

youtube.com/watch?v=BXoAOidHdXQ

youtube.com/watch?v=cJwwa9c9D6Y

natgeotv.com/tr/belgeseller/natgeo/iklim-meselesi